Studia nad językiem Józefa Weyssenhoffa, cz. 1
2 grudnia 2020
Magdalena Płusa, Studia nad językiem Józefa Weyssenhoffa, cz. 1. Język młodzieńczej korespondencji do Konstantego Marii Górskiego, 2019, 128 s., format B5, ISBN 978-83-7133-788-8, cena 21,00 zł
Spuścizna epistolarna Józefa Weyssenhoffa nie należy do wyjątkowo obfitych, ale spośród zachowanych tego typu tekstów największy zbiór stanowi młodzieńcza korespondencja prowadzona z Konstantym Marią Górskim, obejmująca 55 listów z lat 1874-1885. Młodzieńcze teksty przyszłego autora Sobola i panny stanowią cenne źródło informacji na temat dopiero kształtującego się w oparciu o zasady poprawnościowe drugiej połowy XIX w. osobniczego języka autora. Analiza tego wczesnego materiału epistolarnego pozwala scharakteryzować rozwijający się język przyszłego pisarza, ocenić stopień opanowania reguł normatywnych polszczyzny ogólnej oraz zweryfikować, czy jest on wolny od naleciałości kresowych. Przedmiotem opisu w niniejszej publikacji są więc przede wszystkim charakterystyczne cechy języka młodzieńczych listów przyszłego autora poczytnych powieści o Litwie Kowieńskiej na tle języka II połowy XIX wieku. Omówione zostały najbardziej interesujące zjawiska, budzące zaciekawienie z punktu widzenia współczesnego użytkownika polszczyzny, ale mieszczące się w normie ówczesnego języka ogólnego. Ponieważ jakąś część swojej młodości spędził Weyssenhoff na Kowieńszczyźnie, gdzie kultura polska i polski język posiadały pewne zabarwienie regionalne, analizowane listy umożliwiają zaobserwowanie, czy ich autor przejawiał już w wieku chłopięcym pewną językową intuicję i w jaki sposób się ona ewentualnie ujawniała. W stosunku do niektórych zjawisk pojawić się może problem z klasyfikacją (oceniane są jako kresowe we współczesnej polszczyźnie używanej na dawnych ziemiach północnokresowych, ale na przełomie XIX i XX w. obecne były jeszcze w języku ogólnym). Stąd osobno omówiono właściwości mieszczące się w zwyczaju językowym XIX-wiecznej polszczyzny ogólnej, wykazujące już jednak wówczas tendencje do zaniku, posiadające natomiast szerszą dokumentację na Kresach północo-wschodnich.
