Stanowisko Rady Wydziału Humanistycznego wobec Ustawy 2.0

UCHWAŁA RADY WYDZIAŁU HUMANISTYCZNEGO

UNIWERSYTETU JANA KOCHANOWSKIEGO W KIELCACH

Rada Wydziału Humanistycznego UJK, stanowiąc reprezentację najwyżej ocenianego na naszym uniwersytecie środowiska naukowego [kategoria A], czuje się w obowiązku wypowiedzieć w sprawie żywotnej dla przyszłości nauki i wyższych uczelni w Polsce.

Procedowany obecnie w Sejmie Rzeczypospolitej projekt Ustawy 2.0, prezentowany przez ministerstwo jako modelowy przykład negocjacji branżowych i społecznych, stanowi w istocie poważne zagrożenie dla nauki i szkolnictwa wyższego w Polsce. Cechą charakterystyczną dotychczasowego trybu konsultacji było skuteczne wyciszanie i marginalizowanie przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego krytycznych uwag do przygotowywanego dokumentu. Wyrażając podziękowanie przedstawicielom naszego środowiska, którzy wielokrotnie zgłaszali owe uwagi na wszystkich możliwych forach, stwierdzamy jednocześnie całkowitą bezskuteczność tych działań.

Jesteśmy zwolennikami reformowania polskich uczelni – miejsca prowadzenia badań, nauczania, uczenia się oraz  pracy. Krytycznie oceniamy dotychczasowy stan szkolnictwa  wyższego w Polsce, będący wynikiem m.in. wprowadzenia w latach 2007–2012 reformy firmowanej przez minister Barbarę Kudrycką oraz chronicznego niedofinansowania nauki przez wszystkie kolejne rządy niepodległej Polski. Przygotowywany przez Ministerstwo projekt stanowi w istocie kontynuację dotychczasowej polityki w tym zakresie – także w tym, że za zmianami nie idzie znaczący wzrost środków na szkolnictwo wyższe. Spośród krajów  Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) wydajemy generalnie na badania zaledwie 0,9% PKB, co stawia nas na 35 miejscu na świecie.

Projekt Ustawy 2.0 jest oparty na sprzecznej z całą europejską tradycją uniwersytecką technokratycznej wizji uczelni jako firmy zarządzanej na wzór wielkich korporacji Autonomia uczelni została w nim sprowadzona do autonomii rektora wobec ministra. Jednocześnie rektor, mający być teraz menadżerem, uzyskuje wyłączny wpływ na funkcjonowanie uczelni, a dotychczasowe organy kolegialne stają się instytucjami fasadowymi. Ponadto okazuje się, że – w myśl projektu ustawy – decydującym ciałem w zakresie powołania rektora stanie się nowa instytucja, rada uczelni, złożona w większości z osób niemających nic wspólnego z uniwersytetem. Z projektu Ustawy 2.0 wynika więc jasno, iż uczeni nie dorośli do tego, aby się rządzić sami, co dotychczas było istotą autonomii uniwersytetu.

Projektodawcy, lansując skrajnie niedemokratyczny i centralistyczny model zarządzania uczelnią, likwidują wydziały. Zniesienie wydziałów skutkuje przeniesieniem uprawnień do nadawania stopni doktora i doktora habilitowanego na senaty, co może powodować podejmowanie decyzji przez osoby nieposiadające przygotowania merytorycznego w danych dyscyplinach. Likwidacja wydziałów wiąże się z wprowadzeniem oceny naukowej uczelni jako całości, czyli według dyscyplin naukowych. Tymczasem na uczelniach zawsze istnieją dyscypliny uprawiane na wyższym i niższym poziomie, stąd nie można ich traktować tak samo. Te o poziomie niższym pociągną te pierwsze w dół – w znacznym stopniu utrudni to awans uczelni do wyższej kategorii. Tym bardziej że ocena naukowa determinuje wysokość przyznawanych środków finansowych, co dla uczelni gorzej dotowanych oznacza utratę szansy na awans naukowy. Łączy się z tym również, zauważalna już od paru lat, tendencja do utrudniania pozyskiwania środków na badania naukowe z tzw. grantów przez uczonych z mniejszych ośrodków. Temu samemu służy także archaiczny i zupełnie niedostosowany do nauk humanistycznych i społecznych system punktacji publikacji naukowych, w którym znajdują się zapisy o uzależnieniu wartości publikacji wyłącznie od wydającego ją wydawnictwa. Ustawa – wbrew deklarowanej przez rząd polityce „zrównoważonego rozwoju” – promuje centralizację badań, a poprzez niejasny rozdział środków może prowadzić do ograniczenia roli (wręcz likwidacji) mniejszych ośrodków akademickich. Jest to kierunek sprzeczny z polityką innych krajów europejskich, również tych sąsiadujących z Polską.

Podejmując tę uchwałę, solidaryzujemy się ze stanowiskami, jakie wobec projektowanej ustawy 2.0 zajęły rady wydziałów innych uniwersytetów polskich, a w szczególności z Uchwałą nr 01/03/2018 Rady Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego.

Kielce 14 czerwca 2018 r.